Η παιγνιοθεραπεία (Play Therapy) είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιεί το παιχνίδι ως μέσο για να βοηθήσει τα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να επεξεργαστούν εμπειρίες και να αναπτύξουν δεξιότητες. Είναι μια μη κατευθυντική προσέγγιση, που σημαίνει ότι ο θεραπευτής ακολουθεί το παιδί και το βοηθά να εκφραστεί ελεύθερα.

Αποτελεί μια ήπια παρέμβαση που θεωρεί το παιχνίδι ως την κυριότερη φυσική και αβίαστη διαδικασία μάθησης και ως το αμεσότερο μέσο απελευθέρωσης, «κάθαρσης» του παιδιού από άγχη, φόβους, συγκρούσεις, εντάσεις.

Πρωτοπόροι της παιγνιοθεραπείας θεωρούνται οι Hermine Hug-Hellmouth, Melanie Klein, Anna Freud και Margaret Lowenfeld. “Μητέρα”, όμως, της Παιγνιοθεραπείας θεωρείται η Virginia Axline, η οποία καθιέρωσε την Παιδοκεντρική Παιγνιοθεραπεία με το βιβλίο της “Play Therapy” το 1947. Η Axline ήταν επηρεασμένη από την προσωποκεντρική θεωρία του Carl Rogers, από την οποία εμπνεύστηκε τις αρχές της παιγνιοθεραπείας.

Η Virginia Axline έχει διατυπώσει 8 αρχές που κάθε παιγνιοθεραπευτής ακολουθεί κατά την ψυχοθεραπευτική διαδικασία:

1. Δημιουργεί μια ζεστή και φιλική σχέση με το παιδί.
   Η ζεστή σχέση εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται μεταξύ του παιδιού με τον θεραπευτή είναι αυτή που θα καθορίσει την πορεία της θεραπείας.
2. Αποδέχεται το παιδί όπως ακριβώς είναι.
   Ο παιγνιοθεραπευτής αποδέχεται το παιδί, χωρίς προσδοκίες και κριτική, όπως ακριβώς είναι και αυτό το αίσθημα αποδοχής είναι που επιτρέπει τελικά στο παιδί να αλλάξει όταν εκείνο είναι έτοιμο.
3. Εγκαθιδρύει ένα αίσθημα αποδοχής στην σχέση, ώστε το παιδί να νιώθει ασφάλεια να εκφράσει τα συναισθήματά του.
   Όλα τα συναισθήματα και όλες οι σκέψεις είναι αποδεκτές στη «σπέσιαλ ώρα» της παιγνιοθεραπείας.
4. Είναι σε επαγρύπνιση για να αναγνωρίσει τα συναισθήματα που εκφράζει το παιδί και καθρεφτίζει αυτά τα συναισθήματα με τέτοιο τρόπο ώστε το παιδί να αποκτήσει επίγνωση της συμπεριφοράς του.
   Ο παιγνιοθεραπευτής καθρεφτίζει είτε τα συναισθήματα του παιδιού είτε την συμπεριφορά του, ώστε το παιδί να αρχίσει να αποκτά την σύνδεση με τον εαυτό του.
5. Διατηρεί βαθύ σεβασμό για την ικανότητα του παιδιού να επιλύσει τα προβλήματά του και δίνει αυτήν την ευκαιρία στο παιδί. Η ευθύνη για επιλογές και επερχόμενη αλλαγή είναι του παιδιού.
   Ο παιγνιοθεραπευτής πιστεύει ακράδαντα πως το παιδί μπορεί να επιλύσει τα θέματά του μόνο του, αρκεί να του δοθεί ο χώρος και ο χρόνος και αποδέχεται ότι το παιδί έχει την τελική ευθύνη για τις αλλαγές που θέλει να επιφέρει στην ζωή του.
6. Δεν προσπαθεί να κατευθύνει τις δράσεις του παιδιού ή την συζήτηση με κανέναν τρόπο. Το παιδί οδηγεί και ο θεραπευτής ακολουθεί.
   Αρχηγός μέσα στο play room είναι το παιδί και είναι εκείνο που αποφασίζει κάθε φορά τι θέμα θα διαπραγματευτεί και πώς. Ο παιγνιοθεραπευτής δεν κάνει ερωτήσεις στο παιδί ούτε κατευθύνει την συζήτηση με στόχο να επιλυθεί το πρόβλημα.
7. Δεν βιάζει την διαδικασία της θεραπείας. Για να έχει νόημα και μακροχρόνιο αποτέλεσμα η θεραπεία, αυτή θα πρέπει να γίνει με τον ρυθμό του παιδιού. Η θεραπεία είναι σταδιακή διαδικασία και αναγνωρίζεται ως τέτοια από τον θεραπευτή.
   Το κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό και αυτό είναι απόλυτα σεβαστό από τον παιγνιοθεραπευτή.
8. Βάζει μόνο τα όρια εκείνα που είναι απαραίτητα για να παραμείνει η θεραπεία στην σφαίρα της πραγματικότητας και για να αποκτήσει το παιδί την επίγνωση της ευθύνης του στην θεραπευτική σχέση.
   Τα μόνα όρια που μπαίνουν από την πρώτη κιόλας παρουσία του παιδιού στη συνεδρία είναι η ασφάλειά του και το χρονικό όριο της διαδικασίας. Ο παγνιοθεραπευτής αφήνει ελεύθερο το παιδί αρκεί να είναι το ίδιο, ο θεραπευτής και ο χώρος ασφαλής και το ενημερώνει ότι θα το ειδοποιήσει στα δέκα και στα πέντε λεπτά καθώς και δέκα δευτερόλεπτα πριν από τη λήξη.

Σε ποιους απευθύνεται

Το play therapy είναι από τις πλέον κατάλληλες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις για παιδιά που

• Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Έχουν μαθησιακές δυσκολίες
• Έχουν προβλήματα συμπεριφοράς
• Έχουν αναπτυξιακές διαταραχές
• Έχουν εφιάλτες ή κάνουν κακό ύπνο
• έχουν υποστεί τραύμα
• έχουν υποστεί συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση
• υποφέρουν λόγω διαζυγίου των γονέων τους
• έχουν αναστατωθεί από την παρουσία νέου μέλους στην οικογένεια
• έχουν υποστεί απώλεια ή περνούν πένθος
• βρίσκουν δύσκολα φίλους
• έχουν θυμό
• κάνουν ή δέχονται bullying
• υποφέρουν από ενούρηση ή εγκόπριση
• υποφέρουν από ψυχοσωματικές διαταραχές

Οφέλη της παιγνιοθεραπείας

Επειδή το παιχνίδι είναι το πιο αυθόρμητο και φυσικό μέσο που έχει ένα παιδί για να περιγράψει και να αναπαραστήσει τον εαυτό του, του δίνεται η ευκαιρία να «παίξει» και να αναπαραστήσει συναισθήματα που έχουν συσσωρευτεί από εντάσεις, ματαιώσεις, ανασφάλεια, φόβο, επιθετικότητα και σύγχυση, με τρόπο που είναι ασφαλής και αποδεκτός.

Επεξεργασία συναισθημάτων
Το διευκολύνει να αυξήσει την αυτοπεποίθησή του, να σεβαστεί, να αναγνωρίσει, να εκφράσει και να δεχτεί τα συναισθήματά του.
Επεξεργασία εμπειριών: Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να επεξεργαστούν δύσκολες εμπειρίες, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, το διαζύγιο των γονιών τους ή η σεξουαλική κακοποίηση.
Ανάπτυξη δεξιοτήτων: Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες όπως η αυτοεκτίμηση, η επίλυση προβλημάτων και η κοινωνική αλληλεπίδραση.

Εργαλεία Παιγνιοθεραπείας

• Μινιατούρες ανθρώπων και ζώων, μεταφορικών μέσων, σπιτιών, κλπ.
• Ασφαλή πολεμικά είδη (σπαθιά από αφρολέξ, όπλα)
• Κούκλες
• Μουσικά όργανα
• Όργανα χορού
• Sand-tray (δίσκος με άμμο)
• Πηλός
• Σύνεργα ζωγραφικής- χειροτεχνίας
• Στολές, παιχνίδια ρόλων
• Δημιουργικός οραματισμός
• Θεραπευτική ιστορία